VARIA namelijk in Oekraïne en Rusland gespeeld, De oorlog in Oekraïne zal zeker niet bijdragen aan een klimaat voor het organiseren van internationale toernooien, voor zover daar voor de oorlog al sprake van was. Wij schakers realiseren ons waarschijnlijk niet hoezeer wij bevoorrecht zijn met de positie die ons mooie spel heeft verworven. Wij hebben schaakclubs, toernooien, boeken, magazines, databases, software online platforms, et cetera. Vanuit die bevoorrechte positie hebben wij misschien ook een verantwoordelijkheid voor andere, minder bekende, spellen. Met dit artikel probeer ik de kans op het voortbestaan van Lasca wat te vergroten. Misschien leest een van onze kinderen over vijftig jaar nog eens dit jaarboek en wordt Lasca dan weer een beetje aan de vergetelheid onttrokken. Ik ben van plan om ieder jaar een artikel over een minder bekend, of met uitsterven bedreigd, spel te schrijven. Het verzamelen en bestuderen van deze spellen is voor mij in een paar jaar namelijk een beetje een uit de hand gelopen hobby geworden. Lasca Tijdens de corona-jaren ben ik erachter gekomen dat er naast het schaakspel nog andere spellen bestaan die het waard zijn om te bestuderen en te spelen. Tekst Allard Ligteringen Natuurlijk had ik daar altijd al wel een vermoeden van, en ik heb backgammon lang geleden zelfs wel een beetje bestudeerd. Het was echter in deze periode van lockdowns en avondklokken dat ik voor het eerst serieus een ander spel dan schaken ben gaan bestuderen. Dat spel heet Lasca (soms ook geschreven als Laska). Lasca is bedacht en ontwikkeld door de tweede wereldkampioen schaken Emanuel Lasker. U zult zeer waarschijnlijk nog nooit van dit spel hebben gehoord. Lasca is op dit moment inderdaad een spel dat ernstig met uitsterven wordt bedreigd. Volgens de enige echt goede tekst die ik over Lasca heb gevonden (in deel 2 van de 3-delige Lasker biografie, van harte aanbevolen), werd het spel recent nog voorLasca is dus bedacht door Emanuel Lasker. Hij was waarschijnlijk de grootste bordspellen fanaat (wij zouden nu zeggen Boardgame Geek) die ooit heeft bestaan. Hij was de langst regerende wereldkampioen schaken en hij hield zich ook fanatiek bezig met o.a. Bridge, Go, Dammen en Molenspel. Lasca is door hem afgeleid van een Russisch spel met de naam Bashni. Lasker heeft enkele regels veranderd of toegevoegd en het speelbord aangepast van 8x8 naar 7x7, met 25 witte velden waarop wordt gespeeld en 24 zwarte velden. Beide partijen (wit en zwart) beschikken over 11 schijven die in de beginstelling op de onderste drie rijen staan opgesteld. Lasker heeft gekozen voor het afwijkende bordformaat om zetherhalingen in hoeken tegen te gaan. Remises zijn in Lasca wel mogelijk, maar vrij zeldzaam. Het grote verschil tussen Bashni en Lasca enerzijds en dammen anderzijds, is dat geslagen stukken niet van het bord worden verwijderd, maar onder het slaande stuk als gevangen worden meegevoerd. Zo ontstaan kolommen van schijven. De bovenste schijf bepaalt welke speler de kolom beheerst. Iedere speler houdt dus altijd 11 schijven in het spel, al kan hij de controle over sommige schijven wel (tijdelijk) kwijtraken. Gevangengenomen schijven kunnen weer worden bevrijd door de bovenste schijf of schijven van een vijandelijke kolom te slaan. Lasker had zelf een voorkeur voor een notatie waarbij de velden met nummers worden aangeduid (zoals bij dammen gebruikelijk is). Zelf geef ik de voorkeur aan een notatie die lijkt op de schaaknotatie, waarbij de veldcoördinaten van het bovenstaande diagram worden gebruikt. Bij gewone verplaatsingen wordt een streepje gebruikt (bijvoorbeeld c3-d4). Bij slaan wordt het vertrekveld en het veld waarop het slaande stuk eindigt genoteerd met een x (bijvoorbeeld e3xc5). Een promotie wordt aangeduid met een * (bijvoorbeeld e3xe7*). Om Lasca te kunnen spelen heb je uiteraard een bord en stukken nodig. Het afwijkende (7x7) formaat van het speelbord levert hier al een probleem op. Lasker heeft in de jaren twintig van de vorige eeuw veel tijd gestoken in de promotie van het spel en het werd in warenhuizen en speciaalzaken verkocht in kartonnen dozen met een opvouwbaar speelbord. Ergens ligt op een zolder nog een spel in puntgave staat (in 1922 door overgrootvader van Sinterklaas gekregen, nooit meegespeeld) te ‘ Hij was de langst regerende wereldkampioen schaken en hij hield zich ook fanatiek bezig met o.a. Bridge, Go, Dammen en Molenspel’ 62 HWP Haarlem Jaarboek 2023/2024
63 Publizr Home