schijnlijk omdat er verwarring over was. Het is ook bepaaldelijk geen gebruikelijk zettenverloop. In de bewierookte Nederlandse vertaling van Nicolaas Matsier uit 1994 begint het verhaal met het volgende diagram en de toelichting op het zettenverloop. De schrijver was ook een verdienstelijk fotograaf. Hier een dubbelportret van zijn schakende tantes, Henrietta en Margaret Lutwidge. Foto: Charles Lutwidge Dodgson (ook wel bekend als de schrijver Lewis Carroll). ner te voltooien en daarmee de rode koning mat te zetten. Of in gewone schaaktaal gaat de route van Alice als volgt: 1 .... Dh5, 2. d4 3. Dc4, 4. Dc5, 5. d5, 6. Df8 7. d6 8. Dc8 9. d7, Pe7+ 10. Pxe7 11. Pf5 12. d8=D, De8+ 13. Da6 14. Dxe8#. De Nederlandse vertaling van het diagram en de beschrijving van de zetten. Hoe gaan de stappen vanuit het diagram in algebraïsche notatie? Het begint met een rode zet en vervolgens zijn er acht witte zetten achter elkaar! Dat is, voor zover ik geïnformeerd ben, een unicum. Alleen in de Stappenmethode komt iets soortgelijks voor, daar heet het de routeplanner en word je geacht om, bijvoorbeeld zonder geslagen te kunnen worden door vijandige stukken die op het bord geplaatst staan, van a naar b te gaan. Na deze witte zettenvloed zet het rode paard, dat daarop meteen door het witte paard wordt geslagen. Op de 12e zet promoveert Alice tot Koningin. De rode dame geeft schaak. Maar daar trekt wit zich niets van aan en doet een onreglementaire damezet en de getransformeerde Alice mag het genoegen beleven om op de 14e zet, de routeplan‘ De schaakstukken zijn gek, en het is logisch dat wit meerdere zetten achter elkaar doet’ Er is door Glen Downey in 1992 een scriptie geschreven over het schaken in dit verhaal (Theoretical checkmating: an analysis of the manner in which the “chess problem” in through the lookingglass resists and subverts critical interpretations of the novel’s chess motif.) Hij betoogt dat de schaakstukken gek zijn, en dat het binnen die gekte logisch is dat wit meerdere zetten achter elkaar doet en dat er ook andere rare dingen gebeuren. Zo wordt Rood mat gezet terwijl de witte Koning schaak staat (die gekte is ons allemaal wel een keer overkomen in een vluggertje). Naast Glen hebben vele anderen zich verbaasd en verwonderd over de relatie tussen de reis van Alice op het schaakbord. Daarover is veel literatuur te vinden. In de tijd dat Louis Carroll schreef aan zijn verhaal werd het schaken populair. Dat kwam waarschijnlijk door een aantal belangrijke internationale toernooien en de ontwikkeling van het wereldkampioenschap. De Brit Howard Staunton, naamgever van de huidige stukken, werd in de jaren 1840 beschouwd als ‘s werelds beste schaker. Daarna kwamen de Pruis Adolf Anderssen en de Amerikaan Paul Morphy sterk op. In 1858 was een match tussen hen beide. In 1861 vond een belangrijk internationaal toernooi in Londen plaats, waaraan ook de latere eerste wereldkampioen schaken de Oostenrijker Wilhelm Steinitz deelnam. Hij was wereldkampioen tussen 1886 en 1894. Overigens is het vanaf het diagram mat in drie zetten. Dat wisten ze kennelijk nog niet in 1871, toen het boek voor het eerst gepubliceerd werd. Deze driezet is nog niet zo heel eenvoudig te vinden en nog wel een aardig puzzeltje voor de liefhebbers. In deze driezet speelt onze heldin Alice overigens niet de hoofdrol. Diagram met als opgave: wit begint en geeft mat in 3 zetten De oplossing staat op pagina 55 HWP Haarlem Jaarboek 2022/2023 47
48 Publizr Home