Wat ik mooi vond was deze tekst van David Surratt: “Thank you, and all of Iceland, for being his friend, and for seeing beyond the illness, that seems to have gripped his mind over the years.” Ja, dat is ware vriendschap en geheel niet makkelijk, als je daar overheen kan kijken. Hij kwam te laat opdagen in IJsland. Pas na bemiddeling van Henry Kissinger, toen nog nationaal veiligheidsadviseur van de VS, was hij te bewegen om te gaan schaken. En ja, er was ook nog iets met geld. Met Bobby was er altijd wat met geld. Een van zijn verdiensten is dat hij vergoedingen voor schakers op de kaart heeft gekregen. Voor de dominante Russische staatsamateurs was dat niet nodig, de staat betaalde al voor hen. In de eerste partij maakte hij in een gelijke stelling (beiden 6 pionnen en een zwartveldige loper) op de 29ste zet een hele rare blunder, hij liet zijn loper insluiten, en moest met twee pionnen genoegen nemen. Dat was niet voldoende. Bij de tweede partij kwam hij niet opdagen. 0 -2 achter. Hij eiste alleen nog te willen spelen zonder het lawaaiige publiek, zonder camera’s en in een andere ruimte. Spassky stemde daarin uiteindelijk toe (als Spassky dat niet gedaan had was de geschiedenis anders verlopen en had de Rus gewonnen). En vervolgens begon Bobby’s schaakmachine te draaien. Hij won de eerst volgende, de derde partij, en vervolgens de vijfde en de zesde. Na de zesde applaudisseerde Spassky, die daarmee zijn respect toonde en eigenlijk al zijn verlies nam. Uiteindelijk werd het 12,5 – 8,5. Een klassiek jongensboekverhaal. 2-0 achter en dan toch winnen. Een van de mooiste uitspraken van Fischer zelf vind ik een, die hij deed toen aan het uiterste uiteinde van zijn leven. Hij werd gemasseerd door Magnus Skulason en daarna zei hij: ”Nothing soothes as much as the human touch.” Op een dominante plek in de open ruimte pronkte de originele schaaktafel, die speciaal voor de match ontworpen was en waaraan de strijders daadwerkelijk gezeten hebben. Ook is er in het museum wat aandacht voor zijn tragische leven na de match van de eeuw en zijn komst naar IJsland. Je kan er T-shirts, pennen, mokken etc. van de match kopen. Die spulletjes heb ik wijselijk laten liggen. Toen ik de trappen weer afdaalde dacht ik, dat het lijkt of Fischers zingeving, toen hij bereikt had waarnaar hij zijn hele leven gestreefd had, wereldkampioen worden, implodeerde. Ik sprak een mevrouw in de boekwinkel annex koffietent aan de overkant, die verhaalde dat ze hem vaak had zien rondlopen. En dat er echt wel een steekje los was aan hem. Zo kwam de geschiedenis opeens heel dichtbij; de getuigen lopen er nog in het wild rond. Dit is zijn laatste portret. Een bijzonder bezoek aan een bijzondere plek. Als je toch in de buurt op doorreis bent, is het zeker als schaakliefhebber, maar ook als liefhebber van een bijzondere levensgeschiedenis, zij het met wrange kanten, de moeite waard om even te gaan kijken op beide locaties. Bas Kamps Corona-editie HWP 2020 19
64 Publizr Home